REDAKZIOA

REDACCIÓN Quin Monzó (1980)

Igandean, zer egin nuen?

Igandean eguzki handia egin zuen eta aita eta amarekin pasioan joan nintzen. Amak soineko beixa elastiko hezur kolorekoarekin zeraman, eta aitak bizkar gaineko urdina galtza grisak eta alkandora txuria irekia. Nik elastiko bat lepoko etsia, urdina aitaren bizkar gainekoa bezalakoa baina argiagoa, eta elastiko marroia eta galtzak ere marroiak baina elastikoa baino argixeagoak eta wamba gorriak. Amak zapata gorriak zeramatzan eta aitak beltzak. Goizean pasioan ibili ginen, eta goiz erdian Balmoralera joan ginen gosaltzera. Suizo bat eskatu genuen, eta ensaimada bete bat, eta nik kruasanak eskatu nituen. Gero loreak ikustera joan ginen, eta baziren gorriak eta horiak eta txuriak eta arroxak, baita ere urdinak, dindatuak zirela erran zuen aitak, eta landare berdeak eta moreak, eta txori handiak eta ttikiak, eta aitak kiosko batean egunkaria erosi zuen. Erakusleihoak behatzera era joan ginen, eta, elastiko anitz zeuden erakusleiho baten aurrean ginela, aitak mugitzeko erran zion amari. Eta gero, enparantza batean eseri ginen banku berde batean, eta bazegoen andre nagusi bat ile zuri eta muxu gorri, zein tomateak, txoriei jatekoa ematen, eta amatxiren tankera hartu nion, eta, aita beti egunkaria irakurtzen, eta nik marrazkiak ikusten uzteko eskatu nion eta egunkari erdia utzi lerrotu, ez hondatzeko erran eta gero. Gero etxera igotzen, amak, aita egunkaria irakurtzen jarraitzen zuelako, pikutaraino zegoela erran zion: etxean, gosaltzen bazkaltzen, kalean ibilian edo, tabernan jaten eta pasioan ginenean beti irakurtzen aritzen zelako. Eta aitak jaramonik ez zion egin, eta irakurtzen jarraitu zuen eta mamak iraindu zuen eta gero errukitu balitz bezala, muxu eman zidan, eta gero, ama sukaldean arroza prestatzen ari zela, aitak, ez iezaiozu jaramonik egin erran zidan. Arroza zapa-zapa jan genuen, maite ez dudana, eta haragia piper frijituekin. Piper frijituak anitz ditut maite baina haragia ez, arras gordina egoten delako, amak horrela goxoagoa egoten dela erraten du, baina nik ez dut gustuko. Eskolan ematen dute haragia dut maite gehiago, ongi errea. Eskolan ez ditut maite sarrerak. Aldiz etxean ardoa gaseosarekin ematen didate. Eskolan ez. Arratsaldean osaba-izeba etorri ziren nire lehengusuarekin, eta nire osaba eta izeba egon gelan erausian aritu ziren aita eta amarekin, eta kafea hartzen, eta ni eta nire lehengusua baratzera joan ginen jolastera, eta han medelman eta futbolinan hasi ginen jolasten, eta pilotan eta suhiltzaile kamioiarekin eta astronauta gudan, eta nire lehengusua tutuna jarri zen galtzen zuelako, eta niri nire lehengusuak nardatzen nau eztakielako galtzen, eta muturreko bat eman behar izan nion eta orroka hasi zen negarrez, eta etorri ziren ama osaba eta izeba, eta amak ea zer gerta zen galde egin zuen eta, nik erantzun baina lehen, nire lehengusuak jo nau erran zion eta amak matelezurreko bat eman zidan eta ni ere negarrez hasi nintzen eta denak itzuli ginen egongelara, eta amak eskutik heltzen ninduen eta aitak egunkaria irakurtzen zuen eta osabak ekarri zigarroa erretzen ari zen, eta haurrak elkar kasatzen baratzean, eta zu hemen, lasai aski, etzanean erran zion amak. Izebak ez zela deus pasatzen erran zuen, baina, beti berdinazela erran zuen amak, batzuetan pikotaraino zegoela. Gero osaba eta izeba joan egin ziren eta, zindoazenean , nire lehengusuak mingaina atera zidan eta nik ere gauza bera egin nion, eta aitak telebista jarri zuen, futbola jartzen zutelako, eta amak katez aldatzeko erran zion, bigarrenean pelikula bat jartzen zutela eta aitak futbola ikusten ari zela eta ezetz.

Gero baratzera joan nintzen, zuhaitzaren ondoan lurperatua duten panpina ikustera, eta atera nuen eta laztandu eta errietan eman nion ez zituelako eskuak garbitu bazkal aitzin eta berriz lurperatu nuen, eta sukaldera joan nintzen, eta ama negarrez zegoen eta ez egiteko negar erran nion .Gero sofan eseri nintzen, aitaren ondoan, eta une bat partidua ikusi nuen, baino gero aspertzen nintzen eta aita begiratu nuen, ez balu partidua ikusten bezala burua bertze toki batean zeukan. Gero iragarkiak jarri zituzten, anitz gustatzen zaizkidanak, eta gero partiduaren bigarren zatia, eta ama ikustera joan nintzen, afaria prestatzen ari zen, eta gero afaldu genuen y eta marrazkidun pelikula bat jarri zuten eta albisteak, eta antzinako pelikula bat, izena ez dakidan artista batena, ile hori, arras polita eta titi handiak zituena. Baina orduan ohatzera igorri ninduten berandu zelako eta eskailerak igo eta ohatzera joan nintzen, eta ohatzetik entzuten nuen pelikula eta aita eta amak nola eztabaidatzen zuten, baina telebistaren zaratak ez zidan uzten zertaz ari ziren aditzen. Gero oihuka liskarrean hasi ziren eta ohatzetik jatsi nintzen atera hurbildu ea ulertzen nuen zertan ari ziren, baina dena ilun zegoen eta ez nuen ongi ikusten, soilik baratzera ematen zuen leihotik sartzen zen ilargiaren argia eta, ongi ikusten ez nuenez trabatu nintzen eta itzuli nintzen ohatzera zer zen asotsa hura ikustera etorriko zirenaren beldur, baina ez ziren etorri. Nik eztabaidan jarraitzen entzuten nituen. Orain hobeki aditzen nuen telebista itzali zutelako, eta aitak amari gogaitzen zuela erraten zion eta iraintzen zuen eta ez zuela asmorik, eta amak ere iraintzen zuen eta ez dakit erraten zion etxetik alde egiteko edo bera joanen zela, eta emakume baten izena erraten zuen eta iraintzen zuen, eta gero beirazko zerbait hautsi zela entzun nuen eta gero oihu handiagoak entzun nituen, eta hainen ziren handiak ze ez nituen ulertzen, eta gero oihu lazgarri bat entzun nuen, eta gero ez nuen deus entzun. Gero zarata handia entzun nuen, baina bare, solairua garbitzeko besaulkiak mugitzen direnean egiten den antzekoa. Baratzeko atea isten sumatu nuen eta orduan ohatzetik jaitsi eta asotsa entzun nuen kanpoan eta leihotik begiratu nuen, eta hanketan hotza neukan, galtzerdirik gabe nagoelako, eta kanpoan ilun zegoen eta ez nuen deus ikusten, eta aita zuhaitzaren ondoan zulo bat egiten ari zela iruditu zitzaidan eta panpina aurkitu eta zigortu eginen nauenaren beldur nintzen, eta ohatzera itzuli eta era bat estali nintzen, aurpegi eta guzi, altxatua maindiri pean eta ilunpean eta begiek ongi etsirik. Aitzurtzeari utzi zutela aditu nuen eta gero pausu batzuk eskailerak igotzen eta loarena egin nuen eta gelako atea ireki eta gero begiratzen nauela, baina nik ez nuen ikusi nork begiratzen nauen, loarena egiten nuelako eta horregatik ez nuen ikusi. Gero atea itxi zuten eta lo gelditu nintzen eta hurrengo egunean, atzo, aitak erran zidan ama etxetik joan zela eta gizon batzuk etorri ziren eta galdetzen zuten eta nik ez nekien zer erantzun eta beti negarrez nintzen, eta osabaren etxera eraman ninduten bizitzera, eta nire lehengusuak beti jotzen nau, baino hori ez zen igandean izan.

DOLUMINAK

Gaur arratsaldeko seietan 45en Presidentea izendatuko dute Ipar Amerikan. Donald Trunp izanen da, pailazo antzeko gizon zahar bat mundua gidatuko duena, zorigaiztoko eguna mundu duin eta estetiko bat nahi dugunontzat.

Bihotzez, doluminak!   

URTE BERRI ON !

Urtetx! Urtetx!

Urte berri, berri zer dakarzu berri.

Uraren gainean.

Bakea eta osasuna.

Urtetx! Urtetx!

Urte zahar.

Nik atorra zahar.

Maunkarik ez.

Axolarik ez.

Urtex! Urtetx!

STATUSA

Kazetari bat merkataritza-gune handira hurbildu zen erosleei galdeketa bat egiteren. Mutila gaztea zen. Azken modaren aginduetara jantzia eta orraztua. Marka ezagun batek merkaturatzen zuen telefonoa erosteko ilara egiten zegoen. Telefonoa ia mila eurotan salten zen, eta pittin bat lotsatu ere egin gabe;” horrelako telefono batek statusa bema, eta niretzako statusa garrantzitsua da.” erantzun zion mutilak, telefonoaren abantailez kazetariak galdetu zionean.

Non datza norberaren statusa?

DRAGUT

Dragut, Bizar Gorri pirataren “lugar tenientea” zen, itsaslapur gotorra, Ziklada irlak konkistatu nahian 1498 urtean, txalupa batean haietara ailegatu zen. Txalupan, kutxa handi batean altxor ikaragarria zeraman. Ierakas irlako arroketan altxorra altxatzeko kobazulo aproposa aurkitu zuen, harkaitz artean putzu handi baten muturrean leize sakon bat. Hartu zuen altxorra piratak bi marinelen laguntzarekin, eta leizean kutxa sartzerakoan marinelak zituen bultzatu altxorrarekin batera leize barnera. Bi gizonak marrumaka gelditu ziren leizean atera ezinik.

 Dragu-ren txalupan mutiko gazte bat zihoan, eta dena ikusi zuen. Mutikoa, handitu zen eta Lepanto-ko gudan zauritua, 1571 urtean agure zahar bat izanik, Ierakas-era itzuli zen. Txalupa kaian bildu, etxekoak agurtu eta. altxorra bila joan zen. Leizean bi marinelen marrumak entzun zituen, sartu zen gizonak salbatzeko asmoarekin baina oihartzunak besterik ez ziren. Atera ezinik gelditu, eta etsipenean negarrari eman zion. Orduan marinelen arimak errukiturik agurea txori bihurtu zuten. Hegan atera zen gizona. Handik gutira, zuhaitz batean zegoela bere hiletak ikusi zituen. 

ALMANDOZ

Boneta berria jantzi zuen nire aitak goiz hartan. Ezkontzeko egin zuen trajea, eta zapata distiratsuak ere. Apezak herriko gizon denak deitu zituen, meza ondoan eliz berriaren lehendabiziko harriaren azpian sartzeko, paper bat sinatu behar zuten. Emakumeak ez zituen deitu.

1954an geunden eta nik 10 urte nituen. Bi urte geroago eliz berria inauguratu zuten, eta besta ederra egin zen herrian. Eliz zaharra bere gisa utzi zuten eta handik gutira erre egin zen (?) Harri biluzian huntz-hostoak besarkaturik dirau. Errepidetik heldu naizen aldiro hondamena ikustean, aitarekin oroitzen naiz; eliza “moroek” egina zela erraten zuen beti; eta Soratea baserria ere, biek zirela “moroek” eginak. Anitzetan galde egiten diot nire buruari, zertaz erraten zuen aitak hori. Arbasoetatik zetorkion informazioa zen doike, ez baizen nire aita asmakizunetan ibiltzen zen gizona. Eta, hala bazen, agian meskita izandakoa...(?) Nork daki?

Almandoz herri ttikia izan da beti. Belateko magalean 450 metrotara, malda batean kokatua. Dozena bat nekazarik lantzen ditu hango lur urriak. Haitzurdin errobiak lan ematen dio bertze dozena bat gizonei. Bertze batzuk Iruña aldera joten dira lanera, baina, duela hogei urte ez bezala,egun, herrian bizi dira. Denetara 215 biztanle. Kaleak garbi, eta etxeak propiki lorez apainduak; bat aipatzekotan apez etxeko ataria doike; apez xarrak berak zaindua.

Antzinatik du bidea, merkatariak ibiltzen zuten, eta dutena. Merkatari eta ibiltari ornitzeko ostatua badu, aspaldi zaharrean zuen bezala. Almandoz izenaren jatorria ez da argia, Alm.. horrek arabiar kutsua ematen dio (?) Apezarekin mintzatu nintzen egun batean. Eliz zaharraren gain deus ez zekiela erran zidan, zalantzari ez zion ezta tartetxo bat ere utzi. Datu bat eman zidan, hamabigarreneko eraikina izan zitekeela norbaitek aipatu zuela... Ez dun datu ttikia, pentsatu nuen nire baitan. Garbituko balute, harriak ongi behatu, harlauzetan zizelkatutako (badaude) hizkiak aztertu. Duintasun pittin bat itzuli,antzinako aztarnei, betiere.  

ZURITABELTZA

Osagaiak

Bildotsaren erraiak, hankak eta odola

6 arrautza

Tipula eta perrexila

 Tomatea, xarpota, piper mina eta gatza

Bildots hesteak  garbitu eta bi partetan utzi

 Hankak zuritu

Odola gatzatu eta hiru partetan utzi

Bildots hankak egosi ondoren heste parte bat hanka bakoitzean biribildu

Heste parte bat zartaian frijitu eta tipula eta perrexilarekin tortilla bat egin

Odol gatzatu parte bat eta perrexilarekin zartaian tortilla bat egin

Buztinezko kazuela batean tipula, bildots gibela eta muinak egosi ondoren, hankak hesteekin biribilduak, hesteekin egindako tortilla zatitua, odol gatzatuekin egindako tortilla zatitua, eta odol gatzatu parte bat hau ere zatitan erantsi. Aldez aurretik egositako tomatea gehitu.

Xarpota, piper mina eta gatza nahi bezala.

  

Plater xumea bezain xarmanta, artzainak bildotsa garbian saldu, eta emazteak erraiak profitatzen zituen.